Monumentenroute Frederiksoord – Wilhelminaoord

Frederiksoord is de eerste kolonie die Johannes van den Bosch in 1818 stichtte. Het is dan ook de oudste Kolonie van Weldadigheid. In het dorp en in de omgeving zie je nog heel veel sporen van de oude kolonie. Zowel de Monumentenroute Frederiksoord – Wilhelminaoord als het Weldadig Rondje brengen je langs verschillende monumenten van de Maatschappij van Weldadigheid.

Frederiksoord: één van de koloniën van weldadigheid

Frederiksoord in Zuidwest Drenthe, was de eerste plaats waar Johannes van den Bosch in 1818 de paupers uit de stedelijke gebieden nieuwe kansen bood. Hij kocht een stuk woeste grond in de buurt van Steenwijk, waar lokale timmerlieden en metselaars zo’n 50 huizen, 2 opzieners woningen, een magazijn, een school en een spinzaal bouwden. De proefkolonie kreeg de naam Frederiksoord. Vernoemd naar de tweede zoon van de koning.

Uit het hele land worden zo’n 1400 arme gezinnen naar de Vrije Koloniën van Weldadigheid gestuurd. Die een huisje met een stukje grond kregen om te bewerken voor de landbouw. Maar er wordt ook discipline bijgebracht en de kinderen gaan naar school. Bron: Go Drenthe en Kolonie van Weldadigheid

Na de bouw van de proefkolonie werden vrije kolonies aangelegd, die bestonden uit kleine koloniehuisjes met een beetje grond. De kolonies I en II werden later omgevormd tot het dorp Frederiksoord, de andere kolonies tot de dorpen Wilhelminaoord en Boschoord en Willemsoord. Veenhuizen daarentegen, was de grootste en tevens onvrije kolonie. In deze strafkolonie werden landlopers en bedelaars uit de steden ondergebracht. In totaal zijn er 7 Koloniën van Weldadigheid, waarvan 5 in Noord Nederland en 2 in de Zuidelijke Nederlanden, wat nu de Belgische Kempen zijn. 

Monumentenroute Frederiksoord – Wilhelminaoord

In Frederiksoord en Wilhelminaoord zijn veel monumenten uit die periode behouden gebleven. Tijdens verschillende wandel- en fietsroutes krijg je dan ook een goed beeld van dit groots maatschappelijk experiment.

Een van de wandelroutes is de Monumentenroute. Een wandelroute van 11 km langs verschillende rijksmonumenten in Frederiksoord en Wilhelminaoord, maar je loopt ook over een prachtig landgoed en een voormalige schietbaan. De route wordt goed aangegeven met gele bordjes met de vermelding ‘Monumentenroute’.

Tijdens je wandeling loop je als het ware in het ‘buitenmuseum’ van de Koloniën van Weldadigheid waar veel gebouwen zijn voorzien van informatieborden met interessante informatie. En als je de QR-code op dit bord scant, ontvang je nog meer bijzonderheden.

We starten de wandeling bij de museum de Proefkolonie en gaan dan linksaf. Onderweg passeren we het oude postkantoor, huisjes waar de mensen vroeger leefden, maar je ziet ook de woning van de schoolmeester naast het voormalige witte schooltje.

Maar ook huis Westerbeek, een eenvoudig landhuis dat van 1821 tot omstreeks 1830 werd bewoond door Generaal Johannes van den Bosch en zijn gezin. Tegenwoordig in gebruik als kantoor van de Maatschappij van Weldadigheid. 

Wilhelminaoord

Ook het nabijgelegen Wilhelminaoord is een kolonie. Deze plaats is vernoemd naar Wilhelmina van Pruisen,  de moeder van koning Willem I. In Wilhelminaoord vind je nog een oude begraafplaats waar niet alleen de directie en de ambtenaren maar ook kolonisten begraven liggen. 

Ook kom je langs Rustoord 1 en 2, opgericht voor kolonisten die te oud waren om te werken. Rustoord is een van de eerste bejaardenwoningen van die in Nederland zijn gebouwd. 

De monumentenroute kunt je op verschillende plekken inkorten. Volg dan op bepaalde punten op de route de zwarte bordjes. Daarnaast kun je ook kortere wandelingen maken.

Fietsen in de maatschappij van Weldadigheid

Hoewel Frederiksoord geen rol speelt in het boek het Pauperparadijs, wat voor mij de aanleiding was om de plekken die een belangrijke rol hebben gespeeld in de tijd van de ‘kolonies’ te bezoeken, is ook deze omgeving een belangrijk onderdeel in de geschiedenis van Drenthe. Daarnaast is de omgeving prachtig en nog niet heel bekend bij het ‘grote’publiek. Dus stap op de fiets en verken de omgeving. 

• ‘Een weldadig rondje’ van 36 kilometer leidt je door de Vrije Koloniën van Weldadigheid: Frederiksoord, Wilhelminaoord en Willemsoord.
• ‘Van Kolonie lll naar Hollands Venetië’ van 47 kilometer, gaat van Willemsoord, de Weerribben-Wieden naar Giethoorn.

Handige weetjes

• Reizen: Frederiksoord ligt in Zuid-west Drenthe, vlakbij Steenwijk. Parkeer de auto op de gratis parkeerplaats bij Museum de Proefkolonie in Frederiksoord en volg de gele bordjes Museumroute.
• Bij Museum de Proefkolonie, maar ook in het Koloniekerkje liggen gratis routekaartjes van de verschillende wandelingen. Je kunt hier trouwens ook naar de WC.
• Eten & drinken: Op verschillende plaatsen kom je horeca tegen. Bij Museum de Proefkolonie is een restaurant met een terras. Maar ook bij Het Huygens Huys, Logement & Gasterij Frederiksoord en bij het Luifeltje in Wilhelminaoord kun je terecht voor een hapje en een drankje.
• Slapen kun je in hotel Frederiksoord, een historisch herenhuis uit 1770 midden in Frederiksoord. Of boek een natuurhuisje in de nabije omgeving.
• En nog veel meer: in Museum de Proefkolonie ga je 200 jaar terug in de tijd en treed je in de voetsporen van de eerste kolonisten en ervaar je hun onvergetelijke verhaal via een unieke multimediale tijdreis! De entreeprijzen vind je HIER. Met een Museumkaart mag je gratis naar binnen.
• In Frederiksoord zijn verschillende wandelingen uitgezet die je langs een aantal rijksmonumenten en historische plekken leiden. Bij de parkeerplaats van museum de Proefkolonie staat een bord waarop de routes staan aangegeven. Een overzichtskaartje van de routes is verkrijgbaar Museum de Proefkolonie en in het Koloniekerkje.
• In het boek “het Pauperparadijs”, te koop bij Bol.com beschrijft journaliste Suzanna Jansen (1964) aan de hand van haar eigen familiegeschiedenis, anderhalve eeuw Nederlandse armoede en wat daar aan gedaan werd.

Na het lezen van het Pauperparadijs wilde ik meer weten over de Koloniën en zijn wonderlijke geschiedenis. Dit is dan ook de aanleiding geweest om in de voetsporen van het Pauperparadijs te gaan wandelen. In deze blogpost kun meer lezen over mijn bezoek aan Veenhuizen.