Het stond altijd op mijn lijstje: een bezoek aan het Skûtsjesilen, een zeilwedstrijd met oude vrachtschepen op de Friese meren. Toch is het er nooit van gekomen. Zelfs niet toen ik nog in Fryslân woonde. Des te leuker is het, dat ik samen met een paar enthousiaste bloggers een dagje Skûtsjesilen mag meepikken. En mijn belevingen met deze Friese zeilfolklore op mijn blog kan delen.
Op naar de Veenhoop, voor een dagje Skûtsjesilen
Op maandag 7 augustus reis ik naar de Veenhoop, waar ik op uitnodiging van Platform Gastvrij Smallingerland en de ‘Het Drachtster Skûtsje’ een dagje Skûtsjesilen ga meemaken. Vandaag is de 2e wedstrijd die wordt gehouden op het ’thuiswater’ van het Het Drachtster Skûtsje: de Wijde Ee bij de Veenhoop. Onder de rook van Drachten.
Na aankomst stap ik aan boord van het schip dat ons naar de overkant brengt. Zodat we de wedstrijd goed kunnen volgen en alles daar omheen kunnen meemaken.
Als het weer spelbreker is
De wedstrijd begint om 13.30 uur, maar er is nu al genoeg reuring op het water. Het wedstrijdterrein wordt afgezet, de 14 skûtsjes zijn binnen en het publiek heeft zich geïnstalleerd aan de waterkant. Het enige wat nog ‘roet in het eten’ kan gooien is het weer.
Hoewel iedereen er klaar voor is, is het nog onzeker of de wedstrijd doorgaat. Het waait namelijk flink. Windkracht 5 met uitschieters naar 6 en 7, wat toch een beetje teveel van het goede is. Het is dus nog de vraag of de wedstrijd wel door zal gaan.
Helaas! Om 13.00 uur wordt bekend dat de wedstrijd wordt afgelast. Met windkracht 7 is er een bindend advies om de wedstrijd niet door te laten gaan. En dat is heel erg jammer. Voor de deelnemers, voor de dagjesmensen die speciaal hier naartoe zijn gekomen. Eigenlijk voor iedereen die zich heeft verheugd op een dagje Friese folklore. Maar de veiligheid staat voorop bij het Skûtsjesilen. En daar lijkt iedereen vrede mee te hebben.
Mijn dagje Skûtsjesilen krijgt dus een andere wending. Ondanks dat er vandaag niet wordt gestreden om de eer, zijn er genoeg deskundigen aanwezig die alles over dit evenement kunnen vertellen en onze vragen kunnen beantwoorden.
Want ik wil natuurlijk weten wat Skûtsjesilen eigenlijk is? Waar en wanneer de wedstrijd wordt gehouden en wat de spelregels zijn? En wat er gebeurt als er geen wind is? Of juist te veel, zoals nu? Hoe je al die boten uit elkaar houdt als alle zeilen (van een afstand gezien) op elkaar lijken? Maar ook wat de beste plekken zijn om het schouwspel te bekijken? Kortom een heleboel vragen waarop ik vandaag hopelijk antwoord krijg.
Een klein lesje Skûtsjesilen
Als je Friesland zegt, zeg je Skûtsjesilen. In augustus staat Fryslân drie weken lang in het teken van de strijd tussen historische vrachtschepen, die tussen 1900 en 1931 op een Friese scheepswerf zijn gebouwd. De oude platbodems waar vroeger mest en turf mee vervoerd werden, zijn nu omgevormd tot pure zeilmonsters.
De eerste 2 weken wordt er gezeild voor het kampioenschap van de SKS wat staat voor de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen. De week erna is het Open Friese kampioenschap skûtsjesilen, de IFKS. Het verschil tussen deze kampioenschappen is dat aan het SKS slechts 14 schepen meedoen. Terwijl bij het IFKS door wel zestig teams, in verschillende klassen wordt gestreden.
De 11 wedstrijden van de SKS worden in een vaste volgorde gezeild. Daarnaast is het gebruikelijk dat de wedstrijdlocaties in de buurt liggen van de steden en dorpen waar de skûtsjes vandaan komen. De schippers van de skûtsjes die aan boord allemaal een vaste taak hebben, komen vaak uit oude schippersfamilies. En zijn allemaal man. Wat echter niet betekent dat vrouwen geen schipper mogen worden. Het is er alleen nog niet van gekomen.
De puntentelling en wat er nog meer bij komt kijken
De puntentelling van het Skûtsjesilen is een beetje ingewikkeld. Vooral als je niet finisht of als je onderweg schade oploopt. Het skûtsje dat als eerste eindigt krijgt 0,9 punten, de tweede 2, de derde 3 punten en ga zo maar door. Aan het eind van de wedstrijd worden de punten van alle wedstrijden bij elkaar opgeteld. Met daarbij de kanttekening dat het resultaat van de slechtste wedstrijd, van het totaal wordt afgetrokken. Degene die het minste aantal punten heeft is kampioen. En krijgt niet alleen de blauwe SKS-kampioenswimpel, maar ook het Zilveren Skûtsje. En mag zich de winnaar van dat jaar noemen.
Alles draait om het weer en de wind
Maar zonder wind, geen Skûtsjesilen. Maar wat gebeurt er als er geen wind is? Of juist te veel, zoals nu? En wie bepaalt of de wedstrijd doorgaat? Het gebeurt namelijk dat het zeilen wordt aangepast vanwege het weer. Of afgelast omdat er niet genoeg wind staat. Of omdat het veel te hard waait. Het hoort er allemaal bij. Want bij zeilen draait alles om weer en wind. Vandaar dat de SKS een ‘Minwaarrie’, op z’n Hollands een slecht weer commissie in het leven heeft geroepen, die de lokale wedstrijdleiding adviseert wanneer de weersomstandigheden te slecht zijn om te kunnen zeilen. En uiteindelijk beslist of de wedstrijd doorgaat.
De beste plekken of het schouwspel te bekijken
Dat Skûtsjesilen leeft in Friesland blijkt wel uit de vele toeschouwers die langs de kant zitten. Voor een paar euro heb je een prima plek aan het water, waar je met een stoeltje, een verrekijker en goed gevulde koelbox de wedstrijd kan bekijken. Vooral 55-plussers maken er een gezellig dagje van. Maar wat zijn de beste plekken om de wedstrijd te volgen? Op de website www.skutsjesilen.nl en in de gratis app lees je alles over de wedstrijd en de beste plekken.
Wist je dat de komende tijd bij Omroep Max het Skûtsje Journaal wordt uitgezonden? Met daarin een terugblik op de wedstrijddag, mooie beelden en allerlei leuke wetenswaardigheden.
Elk nadeel heb zijn voordeel
Het is jammer dat er vandaag niet gezeild wordt en dat de boten aan de kant moeten blijven. Maar dit heeft ook een voordeel. Een aantal bemanningsleden van Het Drachtster Skûtsje heeft namelijk ruimschoots de tijd om onze vragen te beantwoorden. We mochten zelfs een kijkje nemen aan boord van één van de oudste skûtsjes die meedoen: de Twee gebroeders uit 1913. Dit schip dat vroeger een gezin met 6 kinderen herbergde en turf vervoerde staat al sinds 1926 op de deelnemerslijst.
Maar we vaarden ook met een sloep langs een aantal skûtsjes en kregen uitleg bij de plek waar de boten normaal gesproken van start waren gaan. Zo kregen we toch wat mee van de gezelligheid op het water. Want niet alleen de zeilwedstrijd tussen deze traditionele vrachtschepen is een ware happening. Ook de gezelligheid erom heen is een reden om zeker een keer terug te komen.
